مطالعه سیر تحول تاریخی روحانیان شیعه؛ نقش نوگرایی و نوسازی در تغییر منش و روش سیاسی روحانیان

author

  • محمد سمیعی گروه مطالعات ایران دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران
Abstract:

روحانیان شیعه به‌طور سنتی، خود را در حد امکان از چالش‌های سیاسی دور نگاه می‌داشتند. این روش تا دوران قاجار ادامه داشت؛ ولی از اواخر دوران ناصری، چرخش بزرگی در روش و منش سیاسی آن به‌وجود آمد. در واقع، انقلاب مشروطه، نخستین حادثة تاریخی بود که در آن، روحانیان شیعه یک جریان سیاسی را رهبری می‌کردند که در پی تغییر ساختار حکومتی برآمده بود. کاوش در این باره، نشان می‌دهد که عوامل اصلی این چرخش، دو عنصر مهم نوسازی و نوگرایی بوده‌اند که به‌طور عمده از دوران ناصری در ایران اوج گرفتند. فناوری‌های جدید ارتباطی به شبکه روحانیت از منظرهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی استحکام بیش‌تری بخشید و نیز اندیشه‌های جدید، و به‌ویژه اندیشه‌های سیاسی نو، امکان در نظر گرفتن گزینه‌های جایگزین حکومت استبدادی را فراهم آورد که تا آن زمان به صورت انحصاری در قبضة حاکمان متکی بر قدرت شمشیر بود. سیاست مدرن به قلم، قدرتی بیش از شمشیر می‌بخشید؛ از این رو، روحانیان که در زمرة اهل قلم بودند، در مقابل پادشاهان که اهل شمشیر بودند، توان بیش‌تری یافتند. آنان بدین‌ترتیب، قدرتی را به‌دست آوردند که پیش از آن فاقد آن بودند و تقاضای اقامة عدل در جامعه به یکی از تقاضاهای محوری آنان تبدیل شد.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

روحانیان و مدارس جدید در ایران

این مقاله بر نقش روحانیان در شکل دادن به مدارس جدید در ایران می‌پردازد. بیشتر تحلیل‌هایی که به مطالعه مدارس جدید در ایران پرداخته‌اند، نقش روحانیان را منفی بازنمایی کرده و یا تأثیر این نیروی اجتماعی را در برپایی مدارس جدید مسکوت یا نادیده انگاشته‌اند. ادعای این مقاله این است که روحانیان نقش فعالانه‌ای در شکل‌گیری مدارس جدید در ایران داشتند. این مقاله با یک رویکرد پدیدار‌شناسانه و با جمع‌آوری شو...

full text

تحول اداری و نوسازی سیاسی

"Development" and "modernization" or "modernity" are related concepts that are widely but variously used to refer to major social, economic and political changes. Some scholars equate political development with the ability of a political system to grow and adjust to new demands put upon it. The environment of bureaucracy may be visualized as series of concentric circles, with bureaucracy at th...

full text

سیر تحول نقش امامان شیعه در احیای تئوری امامت الهی

امامت دینی و سیاسی در همه ادیان و مذاهب مطرح بوده و در اسلام نیز مسئله امامت همواره مورد نظر بوده است و مسلمانان پس از رحلت رسول خدا| به دو گروه تقسیم شدند: عده‌ای هوادار نظریه نص و امامت الهی و عده‌ای هوادار نظام خلافت گردیدند. در این میان دوستداران اهل‌بیت(ع) از تئوری امامت الهی، طرف‌داری کردند و امامان دوازده گانه امام علی(ع) و فرزندانش از فاطمه زهرا (س) را جانشینان به نص و وارثان واقعی رسول...

full text

جامعه‌شناسی سیاسی روحانیت (روند قدرت‌یابی روحانیت شیعه از انزوا تا کسب قدرت)

فهم تاریخ سیاسی ایران و تحولات آن بدون در نظر گرفتن روحانیان شیعه به عنوان قدرتمندترین نیروی جامعه مدنی ایران امری ناممکن است. این مقاله به دنبال بررسی علل سیاسی شدن روحانیت شیعه در تاریخ ایران از منظر جامعه‌شناسی سیاسی است؛ لذا ابتدا با نگاهی گذرا، جامعه‌شناسی سیاسی مذهب را توضیح داده و سپس با بررسی موضوع رابطه دولت و روحانیان به عملکرد سیاسی روحانیان شیعه در فاصله زمانی تشکیل دولت صفویه تا ان...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 16  issue 63

pages  7- 32

publication date 2018-09-23

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023